Deze bijdrage handelt over onderzoek naar onveiligheid vanuit een kwantitatieve sociaal-ecologische benadering. Onveiligheid wordt hier in brede zin gehanteerd en verwijst naar de studie van misdrijven, overlast, slachtofferschap, onveiligheidsbeleving en daderschap vanuit ruimtelijk of ecologisch perspectief. Er bestaat internationaal een ruime interesse voor criminologisch onderzoek in (intra- en inter) stedelijke context. Zowel beleidsmakers als wetenschappers hebben interesse in het monitoren van veiligheidsgerelateerde uitkomsten in lokale geografische eenheden. Deze tendens is zichtbaar in het toegenomen aantal surveys en toenemend aantal doorgedreven ruimtelijke analyses die gebeuren op secundaire data. In België bestaat, na enkele lokale initiatieven in de jaren 1980 en 1990 (zie o.m. de vroege studies van Goethals aan de KUL en Hebberecht aan de Ugent-Pleysier et al, 2003), een
federale survey die slachtofferschap en “onveiligheidsgevoelens” meet. Daarnaast voeren lokale politie-eenheden onafhankelijke metingen uit naar de kwaliteit van het leven in de gebieden die onder hun verantwoordelijkheid vallen. Ook onderzoekers voeren eigen metingen uit in het kader van doctoraten en gefinancierde onderzoeksprojecten. Men kan deze preoccupatie met veiligheid en het kwantitatief
bestuderen van onveiligheid vanuit een ruimtelijk perspectief toejuichen of men kan zich hieraan ergeren vanuit andere perspectieven. Precies omwille van de sterke ruimtelijke ongelijkheid in onveiligheid menen wij dat dergelijke benadering gerechtvaardigd is en dat de oorsprong en evolutie hiervan nog beter dient begrepen te worden. Het is evenwel niet de bedoeling van deze bijdrage het eigen standpunt te verdedigen en de lezer te overtuigen van het nut van deze benadering. De argumentatie die in deze bijdrage centraal staat is van een andere aard. De aandacht voor een ruimtelijke criminologie nemen wij als uitgangspunt. We zetten in de huidige context de mogelijkheden en persisterende beperkingen van een sociaal-ecologische benadering op een rij. Op die manier hopen we met deze bijdrage onderzoekers die deze criminologiebeoefening genegen zijn te stimuleren om in hun eigen onderzoek zoveel mogelijk inspanningen te leveren om bestande valkuilen te vermijden en oplossingen te zoeken voor aloude problemen. Criminologisch onderzoek dat vanuit een geografische invalshoek vertrekt, dient aan kwaliteitseisen te voldoen. Onderzoek naar de betekenis van geografische eenheden met betrekking tot objectieve en subjectieve onveiligheid kampt met theoretische en methodologische knelpunten.
Deze overzichtsbijdrage behandelt achtereenvolgend (1) de conceptualisering van geografische gebieden, (2) de operationalisering van lokale geografische eenheden in Belgisch sociaal-ecologisch onderzoek, (3) relevante structurele kenmerken van lokale geografische gebieden, (4) de bruikbaarheid van administratieve gegevens met betrekking tot sociaal-structurele buurtkenmerken, (5) methoden om sociaalecologische processen te meten, (6) het ecologisch betrouwbaar en geldig meten van sociaal-ecologische processen, (7) het expliciteren van relaties tussen kenmerken van sociaal-ecologische settings en individuen en (8) de vraag hoe het verder moet in sociaal-ecologisch onderzoek. Deze bijdrage illustreert knelpunten op basis van bevindingen van onderzoek gevoerd in de internationale context, maar specifiek op basis van de eigen opgedane bevindingen in diverse onderzoeksprojecten. Bij wijze van besluit trachten we hieruit de nodige lessen voor de toekomst te trekken. Hierbij
werpen we een blik op de toekomst van de sociaal-ecologische criminologie. Wij zijn bij het schrijven van deze bijdrage sterk beïnvloed door recente ontwikkelingen vanuit de hedendaagse Chicago School.